زمان مطالعه : ۵ دقیقه

حتما تا حالا  نام عصب سیاتیک رو شنیدید یا با درد سیاتیک آشنا هستید. اما سیاتیک چیه؟ سیاتیک نام بزرگترین و طولانی ترین عصب بدن هست که از مهره های کمری شروع میشه و ترکیبی از ۵ عصب هست (ال۴، ال ۵، اس ۱، اس۲، اس۳) که از داخل استخوان لگن و باسن رد میشه، از پشت ران عبور میکنه و به عضلات ساق و پا عصب دهی میکنه و مسئول حس و حرکت قسمت زیادی از اندام تحتانی هستش.

این عصب در طول مسیر خود ممکنه تحت فشار قرار بگیره یا که آسیب ببینه. امکان آسیب به عصب از کنار مهره های کمر وجود داره و به علت دیسکها و آسیب اعصاب تشکیل دهنده اش در طول باسن و ران تا انگشتان هم احتمال آسیب وجود داره.

درد سیاتیک به دردی گفته میشه که در مسیر عصب سیاتیک ایجاد میشه، از قسمت انتهایی کمر شروع میشه، در لگن گسترش پیدا میکنه و به سمت پا کشیده میشه. این درد معمولا یکطرفه هست، با وجود اینکه درد سیاتیک ممکنه شدید باشه بسیاری از موارد در طی چند هفته بدون نیاز به جراحی با روش های غیر جراحی بهبود پیدا میکنه.

شیوع درد های سیاتیک در طول زندگی ۱۳ تا ۴۰ درصد و احتمال بروز یک اپیزود در یک سال ۱ تا ۵ درصد هست.

علایم درد سیاتیک

مشخص ترین علائم درد سیاتیک ،دردی هست که از مهره های پایین کمر شروع میشه و به پشت باسن و سپس به پشت ران و ساق پا تیر میکشه . فرد بیمار احساس ناخوشایندی را در کل پا دارد اما معمولا درد مثل طنابی از بالا تا پایین کشیده میشه، کیفیت درد میتونه از یک حس سنگینی پا تا بی حسی و درد تیز و تیرکشنده متفاوت باشه. گاهی بیماران از یک حس برق گرفتگی یا شوک الکتریکی در این مسیر شکایت میکنند. این درد با عطسه یا سرفه میتونه افزایش پیدا کنه. در برخی افراد حس گزگز، سوزن سوزن شدن و بی حسی در اندام تهتانی وجود داره.

کی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

درد سیاتیک خفیف در طی زمان خود به خود بهبود پیدا میکنه. اگر با درمان های خانگی و استراحت علایم بهبود پیدا نکرد یا شدت درد بیشتر شد و علایم بیش از یک هفته طول کشید باید به پزشک مراجعه کنید.

در موارد زیر درمان باید به صورت اورژانسی انجام بشه :

• احساس ضعف در عضلات پا وجود داشته باشد.
• اگر شروع علایم بعد از یک حادثه باشد مثل تصادف یا سقوط.
• اگر حس بی اختیاری ادرار یا مدفوع وجود داشته باشد.

علل درد سیاتیک:

درد سیاتیک وقتی اتفاق می افته که فشاری روی عصب سیاتیک وجود داشته باشه .به عنوان مثال دیسک بیرون زده یا خار استخوانی روی مهره ها میتونن علت درد سیاتیک باشن. در موارد نادری هم عصب به علت تومور تحت فشار قرار میگیره یا در اثر بیماری مثل دیابت آسیب میبینه. سبک زندگی تاثیر زیادی در شروع دردهای سیاتیک داره.

۱۰ علت درگیری عصب سیاتیک:

1. 1. دیسک بیرون زده
   2. تنگی کانال نخاعی
   3. خار استخوانی
   4. لیزخوردگی مهره ها
   5. سندرم پریفورمیس
   6. التهاب ساکروایلیاک
   7. تومورهای نخاع یا عصب سیاتیک
   8. آسیب و تروما
   9. بارداری
   10. سبک زندگی ناسالم

1. دیسک بیرون زده ی کمر:

    

   شایع ترین علت آسیب عصب سیاتیک دیسک بیرون زده ی کمر هست. دیسکها مثل بالشتکهایی بین مهره های کمری هستن که با گذشت سن ضعیفتر میشن و در برابر ضربه و حرکات نادرست آسیب پذیر میشن. با بیرون زدگی دیسک از بین دو مهره فشار روی عصب سیاتیک ایجاد میشه، از هر پنجاه نفر یک نفر این حالت رو تجربه میکنه، بیشتر از یک چهارم این افراد بیش از شش هفته علامت دارن و در سه چهارم افراد علایم کمتر از شش هفته و امکان بهبودی بدون جراحی زیاد هست. نود درصد درمان غیرحراحی و ده درصد امکان جراحی پیش میاد.
   این عارضه در دهه ی چهل و پنجاه شایع است، سن متوسط ۳۷ سال است و ۲ تا ۳ درصد شیوع دارد. در یک مطالعه ای در مردان بالای ۳۵ سال ۴.۸ درصد و در زنان بالای ۳۵ سال ۲.۵ درصد شیوع گزارش شده است.

   

   

2. تنگی کانال نخاع:

   آسیب مهره ها در اثر آرتروز یا دیسکهای بیرون زده در چند سطح باعث ایجاد تنگی در کانال نخاع میشه. این تنگی میتونه بر روی ریشه های عصب سیاتیک فشار بیاره. تنگی کانال نخاعی در افراد بالای ۶۰ سال شایع هست. در بررسی یک مطالعه در ژاپن ۱.۷ تا ۲.۲ درصد در ۴۰ تا ۴۹ ساله ها شایع بوده و ۱۰.۳ تا ۱۱.۲ درصد در ۷۰ تا ۷۹ ساله ها شایع بوده است. در یک مطالعه ی دیگر بروز تنگی کانال نخاع در سطح جامعه ۱۰ درصد گزارش شده است.

   

   

3. خار استخوانی:
   

   در اثر گذشت سن احتمال آرتروز در مفاصل مهره ها وجود داره، در آرتروز یا سائیدگی یکی از مواردی که پیش میاید ایجاد خارهای استخوانی در کنار استخوانه. در آرتروز مهره ها هم احتمال وجود این خارهای استخوانی هست و ممکنه بر روی عصب سیاتیک فشار بیاره و علائم درد سیاتیک را باعث بشه. در یک مطالعه در ۹۰ مرد و ۹۰ زن تایلندی که رنج ۱۵ تا ۹۶ سال داشتند در ۹۷.۲ درصد از موارد خار استخوانی گزارش شده که ۸۸ نفر مرد و ۸۷ نفر زن بودند. بیشترین مهره ای که امکان خار استخوانی داشته مهره ی کمری چهارم یا ال۴ بوده است.

   

   

   

4. لیزخوردگی مهره ها   (Spondylolisthesis) :
   

   خیلی از افراد که دچار لیزخوردگی مهره میشن علامتی ندارند و در ۵ تا ۲۰ درصد از رادیوگرافیهای کمر لیزخوردگی دیده میشه. لیزخوردگی در بعضی افراد کمر درد ایجاد میکنه و اگر این لیز خوردگی فشار روی ریشه های عصب ایجاد کنه باعث درد سیاتیک میشه.

   

5. سندرم پریفورمیس:

   این عضله در قسمت عمقی باسن قرار داره که مهره ی انتهایی را به قسمت بالایی استخوان ران متصل میکنه و به طور مستقیم از پشت عصب سیاتیک عبور میکنه. در صورت اسپاسم این عضله فشار بر عصب سیاتیک وارد میشه و باعث ایجاد علائم درد سیاتیک میشه.
   شیوع سندرم پریفورمیس در خانمها شایعتره و در حدود ۵ تا ۳۶ درصد از علت کمر درد را شامل میشه. به عنوان مثال وقتی شما یک کیف پول حجیم رو در جیب پشت قرار میدید و روی اون مینشینید، همین کار میتونه سندرم پریفورمیس ایجاد کنه. این حالت فشار مزمنی رو روی عضله پریفورمیس که در عمق باسن هست وارد میکنه و علایم درد سیاتیک شروع میشه. پس با قرار دادن کیف پول در جیب جلوی خودتون این عارضه جلوگیری کنید.

   

   

6. التهاب مفصل ساکروایلیاک:

   
   التهاب مفصل ساکروایلیاک یکی دیگه از دلایل بروز درد سیاتیک هست. دوتا مفصل ساکروایلیاک در دو طرف کمر وجود داره که محل اتصال ساکرون یا انتهای کمر به استخوان لگن هست. ممکنه یکی یا هر دوی این مفاصل دچار التهاب بشه و این التهاب میتونه درد باسن در انتهای کمر ایجاد کنه که این درد انتشاری هست و به پایین تیر میکشه. این عارضه در حدود ۱۵ تا ۳۰ درصد از کمر دردها را شامل میشود. با نشستن طولانی یا بالا رفتن از پله درد بیشتر میشه، التهاب ساکروایلیاک در اثر آرتریت، التهاب مفصلی، آسیب و ضربه، حاملگی و عفونت ایجاد میشه.

   

   

7. تومورهای نخاع یا تومورهای عصب سیاتیک:

   در موارد بسیار نادر عصب سیاتیک ممکن است در اثر تومورهای نخاع یا خود عصب تحت فشار قرار بگیره. با بزرگ شدن تومور فشار روی اشاعه عصب سیاتیک وارد میشود و علایم شروع میشود. شیوع تومورهای بدخیم طناب نخاعی و مهره ها ۰.۰۸ در ۱۰۰۰۰۰ نفر در سال است و شیوع تومورهای خوشخیم ۵.۱۷ در ۱۰۰۰۰۰ نفر است که ۰.۱۴ در ۱۰۰۰۰۰ نفر مرد و۰.۱۱ در ۱۰۰۰۰۰ نفر زن هستند.
   در تومورهایی که در خود عصب سیاتیک ایجاد میشن ، تومور شوانوما از همه بیشتره. این تومور بین ۲۰ تا ۵۰ سالگی دیده میشه و یک درصد کل شوانوماهایی که ممکنه در قسمتهای مختلف بدن ایجاد بشه مربوط به عصب سیاتیک هست.

   1. 

      

       

      

       

      

8. آسیب و تروما:

   
   آسیب فیزیکی بر اثر ضربه ،تصادف موتور، سقوط از ارتفاع، آسیبهای ورزشی مثلا در فوتبال میتونه با ایجاد شکستگی در مهره باعث له شدگی عصب سیاتیک و شروع دردهای سیاتیک بشه که این مورد ۳۰ درصد موارد آسیب عصب سیاتیک را شامل میشه.

    مواردی که تروما باعث آسیب عصب سیاتیک میشه :
   ۱-  آسیب استابولوم (قسمتی از استخوان لگن) که آسیب استابولوم بعد از تروما میشه پست تروماتیک
   ۲-   آسیبهای عصب سیاتیک که در طی جراحیهای لگن ایجاد میشه،
   ۳-  عارضه ی دیررس بعد از جراحی.

   

   

9. بارداری:

   
   خانمهای باردار بیشتر در معرض درد سیاتیک هستند که خیلی ها به اشتباه این مسئله رو به دیسک کمر مربوط میدانند، در حالی که در بارداری وزن سنگین جنین و رحم روی عصب سیاتیک فشار میاره و باعث ایجاد درد میشه. از طرفی مفاصل ساکروایلیاک هم در حاملگی بیشتر در معرض خطر هستند. این آسیب در ۱ درصد خانمها دیده میشه.

   

   

10. سبک زندگی ناسالم:

    
    زندگیهایی که فاقد تحرک هستش، نشستن طولانی مدت، بلند کردن اجسام سنگین، چاقی و رانندگی طولانی مدت همه روی عصب سیاتیک فشار میارن و ممکنه باعث ایجاد آسیب عصب سیاتیک بشن.

    موارد نادر دیگه ای هم داریم که ممکنه باعث ایجاد آسیب عصب سیاتیک بشن. :مثل عفونت، دیابت و سیگار و …

۳ راه پیشگیری از ایجاد درد در عصب سیاتیک:

1. ورزش مرتب: برای اینکه کمرتون قوی باشه باید توجه خاصی به عضلات اطراف مهره ی کمر و شکم داشته باشید. ورزشهای مرتب تنه به این تقویت عضلانی کمک میکنه.
2. رعایت اصول در نشستن: صندلی با ساپورت پشتی مناسب، محل درست برای تکیه گاه آرنج بسیار مهمه. با قرار دادن پشتی یا بالشت در قوس کمر میتوانیم قوس نرمال کمر رو حفظ کنیم.
3. حفظ مکانیک درست بدن: اگر برای مدت طولانی می ایستید یکی از پاهاتون روی یک چهارپایه کوتاه قرار بدید. اگر جسم سنگینی رو بلند میکنید بیشتر فشار رو به جای کمر، روی پاهاتون وارد کنید. برای برداشتن اجسام سنگین به جای کمر، زانوهاتون رو خم کنید. اگر جسم سنگین بود حتما از کسی کمک بگیرید.

تشخیص درد سیاتیک :

•   پزشک متخصص در معاینه ی بالینی قدرت عضلات و رفلکسهای شما رو بررسی میکنه. راه رفتن روی پاشنه و پنجه رو بررسی میکنه، حرکاتی که باعث تشدید درد سیاتیک میشه رو تست میکنه و درنتیجه به تشخیص نهایی به کمک سایر روشهای تشخیصی میرسه. تستهای تصویربرداری، گرافیک ساده خارهای استخوانی یا شکستگی مهره هارو نشان میدن.
•  ام آر آی (MRI) جزییات استخوان و بافت نرم رو نشان میده مثل بیرون زدگیهای دیسک کمر یا وجود توده های نخاع یا عصب سیاتیک که این تشخیص رو راحت تر میکنه.
•  نوار عصب و عضله، این تست مسیر اعصاب رو بررسی میکند و پاسخ های عضلانی در عضلات مختلف رو میسنجه، اگر فشار روی عصب سیاتیک باشه مثل دیسک بیرون زده یا تنگی نخاعی از طریق نوار عصب و عضله مشخص میشه و اینکه شدت درگیری چقدر هست و اینکه آیا درگیری جدید هست یا قدیمی بررسی میشه.
  

درمان درد سیاتیک :

• درمان دارویی: ضد التهاب، شل کننده ی عضلانی، مسکن، ضد تشنج و استفاده از کمپرس یخ و گرما و استراحت.
• درمانهای فیزیکی: برنامه ی توانبخشی بعد از دوره ی حاد کمر درد توسط متخصص طب فیزیکی انجام میشه. این برنامه شامل روشهای لیزر تراپی، تزریق نقاط درد، شوک ویوتراپی، ورزشهای تقویت کمر، طب سوزنی و سایر روشها هست که باعث تقویت عضلات کمر میشه و در نهایت موجب برگشت فعالیت فرد به زندگی عادی میشه.
• تزریق استرویید: در برخی از موارد، پزشک متخصص تزریق استرویید به اطراف عصبها توصیه میکنه. استرویید باعث رفع التهاب موضعی عصب میشه.
• جراحی: اگر بیمار موارد زیر رو داشته باشه احتمال اینکه به جراحی نیاز داشته باشه زیاد هست:

1. 1. 1. 1. بی اختیاری ادرار و مدفوع
         2. بی حسی نواحی تناسلی و اطراف مقعد
         3. ضعف پیشاوندی عضلانی در اندامهای تحتانی

اگر شما هم دچار درد سیاتیک هستید تجربیاتتون رو بنویسید. اگر نیاز به مشاوره در این مورد دارید برامون کامنت بذارید تا با شما تماس بگیریم.

من، دکتر پریسا یوسف فام سه روز در هفته برای ویزیت شما در مطبم هستم. میتونید حضوری برای ویزیت تشریف بیارید فقط حتما قبلش وقت رزرو کنید.

رزرو وقت با دکتر پریسا